ADVERTISEMENT

Nova istraživanja otkrivaju kako klimatske promjene pojačavaju superćelijske grmljavinske oluje u Evropi.

Studija objavljena u časopisu Science Advances upozorava da se u Alpima, kao i u dijelovima centralne i istočne Evrope, može očekivati značajan porast aktivnosti oluja, piše Euronews.

Ako globalne temperature porastu za 3°C u odnosu na predindustrijski nivo, učestalost oluja na sjevernoj strani Alpa mogla bi da poraste i do 50 odsto.

Ove snažne oluje već su među najštetnijim vremenskim pojavama u Evropi, sa sve većim brojem zahtijeva za osiguranje u posljednjim godinama. Razumijevanje uslova u kojima se formiraju i načina na koji ih zagrijavanje planete menja ključno je za pripremu, kažu istraživači.

Šta je superćelijska grmljavinska oluja?

Za razliku od obične grmljavinske oluje, superćelija ima duboku, rotirajuću kolonu vazduha u sebi, poznatu kao mezociklon. Ova rotirajuća uzlazna struja daje im jedinstvenu snagu i dugotrajnost. Dok većina oluja brzo oslabi, superćelije mogu trajati satima i prostirati se na velikim površinama.

One nastaju kada postoji topli, vlažni vazduh pri tlu, hladniji vazduh u višim slojevima i vetar koji mijenja pravac sa visinom. Ovi elementi čine atmosferu nestabilnom i podstiču rotaciju, stvarajući uslove za razvoj superćelije.

Obično se javljaju ljeti i donose snažne vjetrove, veoma krupan grad i obilne padavine. Iako su relativno rijetke u Evropi, ove oluje čine značajan dio opasnosti i finansijskih gubitaka povezanih sa grmljavinom.

Rastući rizik od štete izazvane superćelijskim olujama

Teške konvektivne oluje, uključujući superćelije, dugotrajne vjetrovne oluje i događaji sa krupnim gradom, doveli su do sve većeg broja zahtjeva za osiguranje posljednjih godina. U 2023. godini, teške konvektivne oluje bile su najskuplja prirodna nepogoda u svijetu, sa ukupnim osiguranim gubicima od skoro 55 milijardi evra.

Iako su relativno rijetke u Evropi i čine mali dio ukupnog broja grmljavinskih oluja, mogu izazvati ozbiljnu lokalizovanu štetu.

U junu je superćelija pogodila L’Hôpital-le-Grand u francuskom departmanu Loire, donoseći grad prečnika do 6 cm, koji je oštetio imovinu i vozila.

Još jedna snažna superćelijska oluja pogodila je Italiju u avgustu, izazivajući veliku štetu u Riminiju i Raveni. Donijela je intenzivan grad, kišu i vjetrove brzine skoro 100 km/h, koji su čupali drveće, oštetili vozila i uništili usjeve. Vozovi su bili obustavljeni kada je drvo palo na prugu Rimini–Ravena.

Kako naučnici prate superćelijske oluje u Evropi?

Praćenje superćelija u Evropi istorijski je bilo izazovno zbog neusklađenosti nacionalnih radarskih sistema.

Autorka studije Monika Feldmann, iz Laboratorije za prirodne rizike Mobiliar i Centra za istraživanje klimatskih promjena Oeschger na Univerzitetu u Bernu, kaže da to otežava otkrivanje oluja koje prelaze granice.

Kako bi to prevazišli, istraživači sa Univerziteta u Bernu, u saradnji sa ETH Cirih, razvili su model visoke rezolucije za simulaciju oluja.

Ovaj model koristi digitalne tehnike mapiranja za simulaciju olujnih ćelija u vrlo finom razmjeru, pružajući daleko detaljniju sliku razvoja oluja nego što je ranije bilo moguće.

Alpi kao "žarište" grmljavinskih oluja

Novo modeliranje identifikovalo je Alpe kao žarište superćelijskih oluja. Region bilježi oko 38 ovih snažnih oluja po sezoni na sjevernoj strani planinskog vijenca i 61 na južnim padinama.

Uz zagrijavanje od 3°C, studija predviđa do 50 odsto više superćelija u ovom planinskom regionu, što povećava rizik za zemlje poput Švajcarske, Austrije, sjeverne Italije i južne Njemačke. Nasuprot tome, Iberijsko poluostrvo i jugozapad Francuske mogli bi zabilježiti pad učestalosti.

Ukupno, istraživači procjenjuju porast od 11 odsto u broju superćelijskih oluja širom Evrope.

"Ove regionalne razlike ilustruju raznovrsne efekte klimatskih promjena u Evropi", dodaje Feldmann.

Studija naglašava hitnu potrebu da se evropske zemlje pripreme za budućnost sa češćim i intenzivnijim vremenskim nepogodama. Infrastruktura, poljoprivreda, hitne službe i osiguravajući sistemi moraće da se prilagode.

Razumijevanje uslova koji stvaraju ove superćelijske oluje, kaže Feldmann, ključno je za bolju pripremljenost.