Za mnoge od nas, šoljica kafe - ili možda nekoliko - je bitan ritual koji nas pokreće kroz radni dan. U periodu 2023-24, širom svijeta je konzumirano približno 10,62 milijarde kilograma kafe, što je blagi porast u odnosu na oko 10,38 milijardi kg nego godnu prije, prema podacima Statiste.
ADVERTISEMENT
Dok je nekima dovoljna jeftina šoljica instant kafe napravljena u kuhinji na poslu, drugi su razvili ukus za „otmjenu kafu“ — odnosno, kafu iz popoularnog kafića.
Koliko košta šoljica ovog slatkog nektara i kako se cijene razlikuju širom Evrope?
Koliko kafe kupuje Evropa?
Od 27 zemalja EU i Velike Britanije, koje su obuhvaćene Pressatovim istraživanjem o kafi na radnom mjestu između januara i marta 2025. godine, radnici u Velikoj Britaniji kupuju najviše kafa za ponijeti, u prosjeku 1,96 šoljica dnevno. Odmah iza njih slijede Belgija (1,79 šoljica), Poljska (1,77 šoljica), Francuska (1,76 šoljica) i Rumunija (1,68 šoljica).
Na drugom kraju skale, najštedljiviji pri kupovini kafe su radnici u Luksemburgu, kupujući u prosjeku 0,82 šoljice dnevno. Takođe, kontrolišu svoje troškove za kafu za ponijeti radnici u Mađarskoj (0,83 šoljice), Češkoj (0,84 šoljice) i Švedskoj (0,9 šoljica), piše Euronews.
Stoga bi moglo biti iznenađujuće otkriti da Francuska, kao četvrti najveći kupac kafe za ponijeti u Evropi, plaća najviše po šoljici, po prosječnoj cijeni od 3,42 evra. Stereotipi nas obično navode na uvjerenje da Francuzi vole kratku, tamnu i jaku kafu. Međutim, od anketiranih radnika, samo 8,94% njih je kupovalo espresso za ponijeti. U stvari, najpopularniji izbor kafe za ponijeti bio je caffe latte (17,02%), a zatim caffe macchiato (16,17%).
Druga najskuplja kafa za ponijeti može se naći u Litvaniji, gdje je prosječna cijena šoljice 3,39 evra, a najpopularniji stil pića je podijeljen između kapućina i kortada (oba preferira 14,87% ispitanika).
Najjeftinija šoljica se, možda iznenađujuće, može naći u Danskoj, sa prosječnom cijenom od 1,89 evra. Danci imaju srednju ovisnost o kafi, pri čemu prosječni radnici kupuju 1,32 šoljice kafe za ponijeti dnevno - i preferiraju americano.
U stvari, Danska je bila jedina zemlja u kojoj je prosječna cijena šoljice bila ispod 2 evra, a njihovi najbliži konkurenti bili su Slovačka (2,08 evra) i Kipar (2,09 evra).
Nešto drugačija slika se pojavljuje na osnovu podataka o prosječnoj cijeni kapućina u glavnim gradovima Evrope, koje je prikupio Numbeo.com.
Ispostavilo se da se najviša cijena u Evropi za kafu s mlijekom plaća u Kopenhagenu. U glavnom gradu Danske, kapućino košta u prosjeku 5,81 evra - što je znatno više od prosječne cijene neodređene vrste kafe u Danskoj.
Samo u dvije druge zemlje kapućino košta više od 5 evra: to su Island, sa cijenom od 5,33 evra po šoljici, i Švajcarska sa cijenom od 5,27 evra. Više od 4 evra po kapućinu plaća se u Skandinaviji, Velikoj Britaniji, Belgiji, Holandiji, Francuskoj i Austriji.
Na drugom kraju skale su zemlje Istočne Evrope, Balkansko poluostrvo i Italija. U svojoj domovini, šoljica kapućina košta samo 1,53 evra — ali najjeftinija šoljica se može naći na Kosovu* (1,27 evra) i u Ukrajini (1,36 evra). Prema podacima Numbea, građani u BiH kapućino za ponijeti plaćaju 1,84 evra. U Srbiji je ta cijena 2,38 evra, a u Hrvatskoj 2,14.
Poljaci, koji se često žale na visoke cijene kafe u kafićima, nalaze se negdje u sredini evropske ljestvice, gdje se šoljica kapućina u Varšavi prodaje za 3,64 evra. Međutim, to ne znači da su poljske pritužbe potpuno neopravdane. Osim Njemačke, sve susjedne zemlje Poljske imaju niže cijene kafe.
„Kapućino u Varšavi košta 18 zlota (4,24 evra), dok u Bariju košta 1,50 evra. Vidimo da su cijene u Varšavi, koje su se proširile po cijeloj zemlji, definitivno više nego drugdje. I to uopšte ne mora biti tako“, rekao je za Euronews Janusz Piechocinski, ekonomista i bivši poljski ministar ekonomije.
„Poljska je peti najveći proizvođač i izvoznik kafe u Evropi. Poljske kompanije uvoze više od 200.000 tona zrna, prže ih, a zatim izvoze i putem modernog kanala e-trgovine. Dakle, stvorili smo efikasan proizvodni lanac, a cijene za kupca su visoke. Zašto? To može biti zbog viših cijena nekretnina i poreza nego drugdje, što povećava troškove održavanja restorana i kafića“, naveo je on.
Da li građani Evrope preplaćuju kafu?
Za pripremu jednog espressa potrebno je oko 7 do 9 g kafe, što je ekvivalentno vrijednosti kafe od 0,00009 evra prema trenutnim cijenama arabice (za porciju od 9 g). To se čini kao ogromna marža, ali naravno, to bi bilo veliko pojednostavljenje.
Kafići takođe moraju uzeti u obzir troškove osoblja, kao i čaše za ponijeti, energiju za napajanje prostora i dodatke kafi poput mlijeka, sirupa i čokolade.
Iako je teško tačno uporediti koliko preduzeća plaćaju za svoju energiju, prosječna cijena električne energije za srednje potrošače koji nisu domaćinstva u EU iznosi 155,80 evra/MWh. To je prema podacima Eurostata iz 2024. godine.
Podaci su pokazali da je Irska plaćala najviše električne energije u EU, 254,30 evra/MWh. Samo su tri druge zemlje prešle granicu od 200 evra: Hrvatska (216,90 eura), Mađarska (205,50 evra) i Luksemburg (204,10 evra).
Među četiri velike ekonomije EU, cijene su se drastično razlikovale: Francuska (163,90 evra), Španija (121,70 evra), Italija (151,50 evra) i Njemačka (197,60 evra). Najjeftinija energija u EU može se naći u Norveškoj (79,10 evra).
Ako pogledamo cijene kafe za ponijeti u odnosu na plate širom kontinenta, ko dobija najbolji odnos cijene i kvalitete?
Francuska, koja ima najvišu cijenu kafe u šoljici, imala je prosječnu platu za samca bez djece nešto iznad prosjeka EU, pri čemu su francuski samci godišnje kući ponijeli 32.354 eura, prema podacima Eurostata iz 2024. To znači da prosječna cijena kafe iznosi oko 0,0106% plate.
U međuvremenu, u Danskoj, gdje neto plata iznosi 43.913 evra, kafa je proporcionalno još jeftinija, samo 0,004% plate.
A u Litvaniji, domovini druge najskuplje kafe u Evropi, potrošači dobijaju posebno lošu vrijednost. Prosječna neto plata građana iznosi 15.909 evra, što znači da šoljica kafe košta oko 0,021% njihove godišnje plate.
Čini se da zemlje s višim prihodima dobijaju bolju vrijednost za novac. Radnici u Luksemburgu u prosjeku ponesu kući 50.410 evra godišnje i plaćaju oko 3 evra po kafi. To je samo 0,005% njihove plate.
Indeks kapućina po plati
Koristeći podatke Numbeo.com o prosječnoj mjesečnoj plati nakon oporezivanja u evropskim gradovima, možemo detaljnije pogledati koliko šoljica kapućina stanovnici mogu kupiti.
Što se tiče pristupačnosti kapućina, Italija je zauzela najviši rang. U Rimu, prosječna mjesečna plata može kupiti 1.399 šoljica ove vrste kafe, dok su švajcarski Bern (1378 šoljica) i Luksemburg (1347 šoljica) prošli neznatno lošije.
Indeks kapućina takođe jasno dijeli kontinent na pola. U zapadnoevropskim zemljama (s izuzetkom Portugala), plata je dovoljna za najmanje 750 šoljica kapućina, dok je u istočnoj Evropi kafa za ponijeti manje pristupačna.
*Bosna i Hercegovina nije priznala nezavisnost Kosova