Ukrajina je izvela ono što mnogi već nazivaju najsofisticiranijom bespilotnom vojnom operacijom savremenog doba "Paukova mreža“. Više od stotinu autonomnih dronova, navodno vođenih vještačkom inteligencijom gađalo je strateške ciljeve duboko unutar Rusije, uključujući baze u Murmansku, Irkutsku i drugim regionima udaljenim hiljadama kilometara od ukrajinske granice. Ovaj napad nije samo tehnološki uspjeh, već i temeljna promjena pravila ratovanja.
ADVERTISEMENT
Napad izveden 1. juna predstavlja presedan, ne samo po dometu i koordinaciji, već i po nivou autonomije. Prema nekim izvorima svaki dron je samostalno identifikovao ciljeve, odabrao najranjivije tačke na sovjetskim strateškim bombarderima Tu-95, Tu-160 i Tu-22M3, i precizno isporučio eksploziv, navodno bez potrebe za direktnom ljudskom komandom u realnom vremenu.
Prema dostupnim informacijama, ukrajinske snage su obučavale AI sisteme uz pomoć autentičnih sovjetskih aviona iz muzeja u Poltavi. Na taj način, dronovi su naučili da prepoznaju osobine ovih starijih, ali i dalje ključnih modela ruskog vazduhoplovstva. Meta su bile slabe tačke – rezervoari za gorivo i nosači raketa – koje čak ni modernizacija nije uspjela da adekvatno zaštiti.
To je prvi objavio informativni X nalog Clash Report, ne navodeći izvore. Na jednoj od fotografija vidi se komandant Službe bezbjednosti Ukrajine (SBU) Vasil Vasiljevič Maljuk kako gleda u mapu aerodroma i slike bombardera Tu-95МS i Tu-22М3 sa označenim slabim tačkama.
SBU nije ni potvrdio ni negirao infromacije o AI dronovima. Izvor iz te službe je za Kyiv Independent rekao samo da su dronovi lansirani iz kamiona.
"SBU je prvo transportovala dronove za letenje na otvorenom u Rusiju, a kasnije, na teritoriji Ruske Federacije, dronovi su bili sakriveni ispod krovova mobilnih drvenih prikolica, već postavljenih na kamionima. U pravom trenutku, krovovi su otvoreni daljinski, i dronovi su poletjeli da pogode ruske bombardere“, rekao je izvor.
Neki ruski analitičari smatraju da je napad izveden uz pomoć satelitske komunikacije, a ne potpuno autonomnim dronovima.
"Napad je izveden FPV dronovima, koji su lansirani sa kamiona koji su stigli do objekata. Kontrola je vršena putem repetitora", piše u izvještaju jednog od najvećih ruskih vojnih Telegram kanala Rybar.
Tezu o potpuno autonomnim dronovima osporio je i meksički profesor matematike Luis Migel Viljegas Silva koji smatra da je dronovima upravljano preko mobilne mreže.
"Dronovi su kontrolisani putem softvera otvorenog koda, a komunikacija je očigledno obavljana putem mobilnih mreža. Na to ukazuju antene za prijem LTE signala koje su uhvaćene na snimku. Ponašanje dronova u vazduhu takođe ukazuje na ručnu kontrolu - operateri su letjeli okolo radi vizuelne kontrole i birali tačke za napade", napisao je on.
Najveći izazov više nije dolazak do cilja, već izbjegavanje otkrivanja. Prema izvještajima, dovoljno je da kamion doveze dronove do blizine granice, otvori prikolicu – a zatim uređaji samostalno izvrše ostatak misije.
To je omogućilo čak i napade na Irkutsk, udaljen gotovo 5.300 kilometara od ukrajinskog fronta, domet koji do sada nije zabilježen u modernim sukobima.
Rusija trenutno nije u stanju da proizvodi nove Tu-160 bombardere, a ni stariji modeli nemaju adekvatnu zamjenu. Uništavanje i ozbiljno oštećenje ovih kapaciteta imaće dugoročne posledice po rusku stratešku avijaciju. Za razliku od dugotrajne i skupe proizvodnje aviona, AI dronovi se mogu razvijati brzo, u velikim količinama i uz sve niže troškove.
"Ovo je trenutak sličan pojavi tenkova u Prvom svetskom ratu ili nuklearnog oružja 1945. godine. Ko se prvi prilagodi – imaće prednost koja nije samo tehnološka, već i geopolitička," ocjenjuje vojni analitičar Džon Hamilton iz Atlantskog savjeta.
Ovaj napad predstavlja prekretnicu. Više se ne radi samo o bespilotnim letjelicama, već o autonomnim, inteligentnim sistemima gdje je ljudska kontrola sporedna. Time se otvara novo poglavlje ratovanja, u kojem male, agilne i pametne tehnologije mogu da ugroze velike sile i njihovu vojnu infrastrukturu.
Vojske širom svijeta moraće da redefinišu svoje doktrine, jer klasična odbrana više nije dovoljna. Vještačka inteligencija je stigla na front – i nema namjeru da se povuče.