ADVERTISEMENT

Zamrznuti sukobi u regionu zapadnog Balkana prijete da ponovo eskaliraju, piše Deutsche Welle.

Bivši generalni sekretar NATO Jens Stoltenberg redovno je upozoravao na opasnost od zamrznutih sukoba u Bosni i Hercegovini i na Kosovu*. Sada njegov nasljednik Mark Rutte prvi put posjećuje ove dvije zemlje otkako je preuzeo dužnost u oktobru 2024. godine.

U ponedeljak (10. mart) prvo će otputovati u Sarajevo, a sutradan u Prištinu.

Posjeta se odvija u atmosferi transatlantskog raskola, koji predstavlja izazov bez presedana za evropski bezbejdnosni poredak, ne samo na zapadnom Balkanu, čija nedovršena transformacija i integracija u EU predstavljaju neuralgičnu tačku kontinenta.

Na Kosovu* snage Kfora obezbjeđuju mir i granice od završetka rata 1999. godine. Međunarodne mirovne snage također su raspoređene u Bosni i Hercegovini od Dejtonskog sporazuma, a od 2004. predvodi ih EU.

Više od dvije decenije nakon završetka rata, povlačenje evropskih vojnika nije na vidiku – naprotiv.

Od početka ruskog agresorskog rata protiv Ukrajine, region je ponovo u centru pažnje, posebno jer je bezbjednosna situacija dodatno pogoršana zbog geopolitičkih promjena posljednjih godina.

Napeta bezbjednosna situacija

Od Dejtona, BiH je podijeljena na dva entiteta, koji imaju široku autonomiju, ali zajednički upravljaju na državnom nivou. Republika Srpska pod predsjednikom Miloradom Dodikom, koji godinama vodi militantnu nacionalističku politiku, teži otcjepljenju od BiH, potez koji je oštro kritikovan u međunarodnoj javnosti.

Dodik je pod američkim sankcijama, a prvostepenom presudom Suda BiH u februaru je osuđen na zatvorsku kaznu i šest godina zabrane obavljanja političkih funkcija. On ne priznaje presudu i u tome ga podržavaju predsjednik Srbije Aleksandar Vučić i premijer Mađarske Victor Orban.

Strah od povlačenja američkih trupa

Pored ovih tenzija, Brisel strahuje od mogućeg povlačenja Sjedinjenih Država iz Evrope, uključujući i njihov kontingent od oko 600 vojnika u Kforu. Iako su evropske države od jugoslovenskih ratova preuzele sve važniju ulogu u regionalnoj stabilnosti, one su uvijek zavisile od američke podrške.

Iako Rutte tvrdi da ne vidi razloge za brigu, ovaj scenario ne može se isključiti s obzirom na sve oštriju retoriku nove američke administracije pod predsjednikom Donaldom Trumpom. Pored toga, lokalni nacionalisti poput Dodika osjećaju se ohrabrenima Trumpovim stilom rukovođenja i nadaju se njegovoj podršci.

Na primjer, prva Trumpova administracija je 2018. godine podržala planove za razmjenu teritorija između Kosova* i Srbije, koji su predviđali zamjenu područja na Kosovu* pretežno naseljenih Srbima za dijelove Srbije u kojima dominiraju Albanci.

Bosna i Hercegovina i Kosovo* su istovremeno ključni za buduću evropsku bezbjednosnu arhitekturu i NATO.

Stoga su međunarodne misije u ovim državama odgovorne i za obuku lokalnih snaga bezbjednosti. Obje zemlje imaju diplomatske misije pri NATO u Briselu i teže da se pridruže vojnom savezu.

Međutim, Kosovo*, čije stanovništvo velikom većinom podržava ovaj cilj, još uvijek nije priznato od strane četiri članice NATO.

U Bosni i Hercegovini, vlasti Republike Srpske blokiraju članstvo u NATO. Isto važi i za prorusku vladu u Srbiji, dok su ostale zemlje zapadnog Balkana – Albanija, Crna Gora i Severna Makedonija – već članice NATO.

Rutteova posjeta jasan je signal da NATO pomno prati region i da njegova stabilnost ostaje visoki prioritet za Evropu i njene partnere, piše DW.

*Bosna i Hercegovina zavnično ne priznaje nezavisnost Kosova.