ADVERTISEMENT

Rusija se suočava s novim talasom sankcija SAD-a i EU dok se njena unutrašnja ekonomija približava recesiji, ali sve to nije dovoljno da ograniči njen kapacitet za finansiranje rata u Ukrajini, prema mišljenju stručnjaka.

„Recesija danas gotovo ništa ne znači za ekonomsku i političku stabilnost Rusije“, rekao je Vladislav Inozemtsev, suosnivač i član Savjetodavnog savjeta Centra za analizu i strategije u Evropi (CASE), nezavisnog think-tanka sa sjedištem u Evropskoj uniji.

Pogled u unutrašnjost ruske ekonomije

Uprkos tome što je podstaknuta vojnim izdacima, ruska ekonomija pokazuje znakove klizanja prema recesiji ili stagflaciji.

Inflacija ostaje visoka i prati je naglo usporavanje ekonomije. Inflacija je dostigla vrhunac od 10,3% u martu, a pala je na 8% u septembru, što je i dalje dvostruko više od ciljane vrijednosti Banke Rusije od 4%.

Uprkos tome, centralna banka je agresivno smanjila svoju referentnu kamatnu stopu, posljednji put 24. oktobra, snizivši je za 50 baznih poena na 16,5% - četvrto uzastopno smanjenje i iznenađenje za tržišta koja su očekivala pauzu.

Visoke kamatne stope i akutni nedostatak radne snage (sa stopom nezaposlenosti od 2,1%) ograničili su rast. Ekonomija je porasla za 1,4% u odnosu na prethodnu godinu u prvom kvartalu 2025. godine i za 1,1% u drugom kvartalu, što je pad u odnosu na godišnji rast od 4,1% u 2023. i 2024. godini.

Poslovno raspoloženje takođe slabi. Kompozitni PMI indeksa S&P Global Russia pao je na 46,6 u septembru sa 49,1 u avgustu, što je četvrti mjesec zaredom u kojem se privatni sektor kontrahuje i najniža vrijednost od oktobra 2022. godine, a pogođeni su i proizvodnja i usluge.

Prema Oxford Economicsu, ruska ekonomija nije bila u recesiji (definisanoj kao dva uzastopna kvartala smanjenja). Međutim, ekonomisti ove globalne konsultantske firme za ekonomiju rekli su za Euronews Business da očekuju da će rast u trećem kvartalu biti slab, čak 0,2% u odnosu na prethodni kvartal.

„Očekujemo slične stope rasta u bliskoj budućnosti, ali je moguće da nedavne naftne sankcije gurnu ekonomiju u recesiju“, dodali su analitičari.

Vladislav Inozemtsev iz CASE-a je za Euronews rekao: „Poslovno raspoloženje je, generalno govoreći, sumorno... Poduzetnici očekuju pogoršanje opštih uslova, ekonomski zastoj, pad potražnje potrošača i povećanje poreza.“

Ekonomista očekuje da će umjerena recesija pogoditi rusku ekonomiju u narednim mjesecima, koja će se završiti stagnirajućim godišnjim rastom za 2025. godinu i „kontrakcijom između 1% i 1,4% u 2026. godini“.

Ruska ekonomija se prilagodila ratu i ostaje u stanju ravnoteže, prema nedavnom izvještaju Centra za analizu i strategije u Evropi (CASE). Izvještaj predviđa produženi period političke i ekonomske stagnacije u Rusiji, bez većeg razvoja ili prosperiteta u narednih deset godina.

Da li sankcije funkcionišu?

U oktobru 2025. godine, i Evropska unija i Sjedinjene Američke Države uvele su sankcije protiv Moskve, dodajući se dugoj listi ograničenja koja su postepeno uvedena od ruske invazije na Ukrajinu 2022. godine.

SAD su direktno sankcionirale dvije najveće ruske naftne kompanije, Rosnjeft i Lukoil, i njihove podružnice.

Zemlje EU usvojile su 19. paket sankcija, uključujući potpunu zabranu ruskog tečnog prirodnog gasa (LNG) počevši od 2027. godine, i zabranu uvoza nafte i gasa kompanijama Rosnjeft i Gazprom Neft u EU.

Blok je takođe usvojio nove sankcije kako bi spriječio Rusiju da zaobiđe prethodna ograničenja, spriječi ulaganja u zemlju i spriječi je da prima određene finansijske usluge i infrastrukturu. To je povezano sa zabranom trgovine ključnim materijalima za podršku ratu.

Ove mjere "značajno povećavaju pritisak na rusku ratnu ekonomiju", prema EU.

U očima Kremlja, nove strože mjere neće imati uticaja na rusku ekonomiju i njenu ratnu strategiju u Ukrajini.

Analitičari kažu da je Rusija posebno teška meta s obzirom na njen izvoz mnogih ključnih roba, uključujući naftu i plin, gnojiva, pšenicu i plemenite metale. Rusija je pronašla načine da zaobiđe sankcije i ograničenja, uključujući trgovinu putem "flote u sjeni" tankera za naftu i povećanje izvoza u Kinu i Indiju.

U međuvremenu, stručnjaci se pitaju hoće li sankcije zaustaviti ruske ratne napore, čak i ako gurnu ekonomiju zemlje u recesiju.

Sankcije nesumnjivo utiču na ruske prihode od energetike. Međutim, energetski proizvodi, iako "važni za domaće tržište i na margini za izvoz, nisu značajan izvor prihoda za budžet za nastavak rata", rekla je Elina Ribakova, vanredna saradnica u briselskom think tanku Bruegel.

Podaci CASE-a potvrđuju da je zavisnost saveznog budžeta o nafti i plinu naglo opala. Njihov udio u ukupnim prihodima pao je s preko 50% u periodu 2011–2014. na samo 25% do sredine 2025. godine.

Pad odražava pad cijena nafte i ruske proizvodnje nafte, uz brzo jačanje rublje i uticaj zapadnih sankcija.

Ukrajinski napadi dronova na ruske rafinerije nafte nemaju veliki uticaj na obim izvoza, rekao je Inozemtsev, dodajući: „Rusija prodaje i sirovu i prerađenu naftu. Ako rafinerija bude dignuta u vazduh, udio sirove nafte jednostavno raste jer se ona prevozi do luka bez prerade.“

Prihodi Rusije od proizvodnje ugljikovodika i dalje se smanjuju zbog pada cijena. Analitičari Oxford Economicsa dodali su da je u septembru budžet primio 582,5 milijardi rubalja (što je ekvivalentno 6,3 milijarde eura) prihoda od ugljovodonika, što je 25% manje nego u istom mjesecu 2024. godine.

„Ove sankcije nisu mnogo bitne“, rekao je Inozemtsev. „Putin ne plaća svoj rat dolarima ili juanima koje dobija od izvoza. On plaća radnike i vojnike rubljama koje njegova Centralna banka može štampati ili koje njegova poreska služba prikuplja od ruskih preduzeća, što je porast od 13,2% u odnosu na isti period prošle godine u oktobru“, rekao je ekonomista.

Dugoročno gledano, smanjene kupovine Indije i Kine prijete smanjenjem ključnih prihoda, ali čak i ako se izvoz ruske nafte i u Indiju i u Kinu smanji za trećinu, „vojska to neće osjetiti najmanje godinu dana (a najvjerovatnije i duže)“, rekao je ekonomista.

Stručnjaci iz Oxford Economicsa složili su se, dodajući: „Rat bi mogao trajati godinama. Rusija još uvijek ima novca u svom suverenom fondu (5,9% BDP-a ukupno u septembru, uključujući 1,9% BDP-a u likvidnoj imovini).“

Ključni izvor prihoda za finansiranje budžetskog deficita, koji se očekuje na 2,6% BDP-a, jeste zaduživanje vlade na domaćem tržištu. Prema izvještaju CASE-a, očekuje se da će odnos ruskog nacionalnog duga i BDP-a do kraja 2025. godine iznositi 17,7%, što doprinosi stabilnim fiskalnim izgledima zemlje.

„Vlada će moći finansirati rat sve dok je deficit pod kontrolom i može se pokriti dijelom iz državnog fonda, a dijelom zaduživanjem na domaćem tržištu obveznica“, navodi Oxford Economics.

Inozemtsev je dodao da su privatni depoziti u ruskim bankama dovoljni, „sada pet puta veći od ukupnog vojnog budžeta za 2025. godinu“.

„Dakle, predložio bih da se ne treba zavaravati, nadajući se da će smanjenje ruskog izvoza uskoro potkopati Putinovu sposobnost da vodi rat. Možda ćemo se ovom pitanju vratiti negdje krajem 2027. godine, ali ne ranije“, zaključio je Inozemtsev.

A hoće li izvoz zaista pasti, ostaje da se vidi. „Najvjerovatnije će Rusija nastaviti izvoziti naftu, ali s većim popustom i preko više posrednika kako bi prikrila izvor nafte“, rekla je Ribakova. „U slučaju Kine, gotovo je nemoguće pratiti transakcije između Rusije i Kine.“