Sirijus, najsjajnija zvijezda vidljiva sa Zemlje, od jutros, 31. jula, ponovo se može vidjeti na nebu. Ova pojava, poznata kao heliakalni izlazak Sirijusa, imala je snažnu simboliku u mnogim drevnim civilizacijama.
ADVERTISEMENT
Heliakalni izlazak neke zvijezde ili planete događa se jednom godišnje, kada nebesko tijelo postane vidljivo iznad istočnog horizonta u kratkom trenutku pred samu zoru, neposredno prije izlaska Sunca, i tada se naziva "jutarnjom zvijezdom".
Ovaj trenutak označava povratak zvijezde ili planete na noćno nebo, nakon što je prethodno "zašla" zajedno sa Suncem na zapadu i bila prisutna samo na dnevnom nebu, ali nevidljiva zbog sunčeve svjetlosti.
Heliakalni izlazak Sirijusa smatran je najvažnijim u drevnoj astronomiji i igrao je ključnu ulogu u egipatskom kalendaru i razvoju astronomije.
Ta zvijezda je za drevne Egipćane bila sveti zvjezdani glasnik rijeke Nil, poznata i kao Zvijezda Izide.
Njeno godišnje pojavljivanje, tik pred zoru u vrijeme ljetnog solsticija, najavljivalo je izlivanje Nila – događaj o kojem je ovisila egipatska poljoprivreda, a samim tim i cijeli život u Egiptu.
Zato je u određenim periodima egipatske historije pojavljivanje Sirijusa označavalo početak nove godine.
U staroj Grčkoj, izlazak Plejada označavao je početak sezone plovidbe – kada se nebo koristilo za orijentaciju – ali i početak poljoprivrednih radova (što potvrđuje i Hesiod u svom djelu Radovi i dani).
"Pseći dani"
Mnoge kulture kroz historiju pridavale su posebnu simboliku Sirijusu, naročito u vezi sa psima, jer pripada sazviježđu Velikog psa. Često se kolokvijalno naziva "Psećom zvijezdom", jer je najsjajnija zvijezda tog sazviježđa. U klasičnoj mitologiji, Veliki pas je prikazivan kao Orionov pas. Stari Grci su vjerovali da zračenja Sirijusa mogu negativno utjecati na pse, čineći ih nemirnim tokom takozvanih "psećih dana" – najtoplijih dana ljeta.
Rimljani su te dane zvali dies caniculares, a Sirijus su nazivali Canicula, što znači "mali pas". Vjerovalo se da pretjerano dahtanje pasa zbog vrućine može dovesti do dehidracije i bolesti. U ekstremnim slučajevima, pas koji se pjeni mogao je biti zaražen bjesnilom, koje se prenosilo na ljude ugrizom i često bilo smrtonosno.
Homer u Ilijadi opisuje dolazak Ahileja prema Troji ovim riječima (poredeći ga sa Sirijusom):
"Kralj Prijam ga prvi ugleda kako preko ravnice trči prema Ilionu poput sjajne zvijezde u kasno ljeto, nadmašujući u sjaju bezbrojne zvijezde (ljudi je zovu Orionov pas), blistavo znamenje nesreće, koje donosi visoke temperature smrtnicima: upravo tako je bronza njegovog oklopa blistala."
U kineskoj astronomiji, Sirijus je poznat kao zvijezda "nebeskog vuka" i nalazi se u konstelaciji Bunara (Mansion of Jǐng).
Mnogi starosjedioci Sjeverne Amerike također su povezivali Sirijus sa psima – narod Seri i Tohono O’odham sa jugozapada SAD smatrali su ga psom koji prati planinske ovce. Čiroki su ga povezivali s Antaresom kao zvjezdane pse čuvare koji stoje na oba kraja "Puta duša". Narod Povni iz Nebraske imao je više tumačenja – pleme Vukova (Skidi) zvalo ga je "Zvijezda vuk", dok su druge grane koristile naziv "Zvijezda kojot". Još sjevernije, Inuti sa Beringovog moreuza u Aljasci zvali su je "Mjesečev pas".
I Slaveni su poznavali Sirijus, ali su ga zvali Volarica.