ADVERTISEMENT

Zagađenje vazduha je povezano sa karcinomom pluća, srčanim i respiratornim bolestima, moždanim udarom, komplikacijama na porođaju i drugim problemima. Posebno je opasno za starije ljude i uzrokuje oko četiri procenta svih smrtnih slučajeva među odraslima od 65 i više godina.

Godine 2021, Svjetska zdravstvena organizacija (WHO) je ažurirala svoje smjernice o kvalitetu vazduha, smanjivši preporučeni prag za godišnje koncentracije azotnog dioksida i PM2.5 čestica kao što su prašina, dim i čađ iz izduvnih gasova.

Ove sedmice su stupila na snagu stroža pravila o kvalitetu vazduha koja imaju za cilj da približe Evropsku uniju standardima WHO do 2030. godine, i obavezuju države članice da prate zagađivače poput PM2.5 čestica, crnog ugljenika i amonijaka.

Plan je "jedna od najvećih intervencija u javnom zdravlju u posljednjoj generaciji", rekao je Mark Nieuwenhuijsen, direktor inicijative za urbanizam, životnu sredinu i zdravlje Instituta za globalno zdravlje u Barseloni za Euronews Health.

Sveukupno, izloženost PM2.5 česticama uzrokovala je oko 239.000 prijevremenih smrti u Evropi 2021. godine, dok je još 48.000 ljudi umrlo uslijed izloženosti azot-dioksidu, prema podacima Evropske agencije za životnu sredinu.

Trenutno, sve zemlje EU izvještavaju o nivoima azot-dioksida koji su iznad nivoa preporučenih od strane WHO, ali neke su više pogođene zagađenjem vazduha od drugih.

Sjeverna Makedonija bilježi najviše smrtnih slučajeva zbog zagađenja, nakon čega slijedi Srbija. Također, Albanija, Bugarska i Crna Gora imaju prekomjerne vrijednosti, prema nedavnom izvještaju Evropske komisije i Organizacije za ekonomsku saradnju i razvoj (OECD).

"Najveća razlika u Evropi koju vidimo je između istoka i zapada i to se veoma poklapa sa BDP-om i socioekonomskim pozadinama dvije regije", rekla je Zorana Jovanović Andersen, profesorica ekološke epidemiologije na Univerzitetu u Kopenhagenu i članica odbora za životnu sredinu i zdravlje Evropskog respiratornog društva za Euronews Health.

Istraživanje Nieuwenhuijsena na gradskom nivou naglašava različite izazove sa kojima se suočavaju različiti dijelovi Evrope.

Samo sedam zemalja u svijetu diše siguran vazduh. Tri od njih su u Evropi.

Sjeverna Italija, Poljska i Češka bilježe povećane stope smrtnosti uslijed PM2.5 čestica, što je uglavnom uzrokovano domaćim izvorima, poput sagorijevanja uglja za grijanje domaćinstava i poljoprivrednog sektora.

U međuvremenu, smrtnost uslijed NO2 – koja je uglavnom uzrokovana saobraćajem i industrijskim sektorom – bila je najviša u velikim i glavnim gradovima zapadne i južne Evrope.

"Potrebno je regulisati zagađenje vazduha"

Neke zemlje preduzimaju korake kako bi smanjile nivoe zagađenja, uključujući Dansku, koja bi mogla postati prva zemlja na svijetu koja uvodi porez na ugljenik za stočarsku proizvodnju 2030. godine.

Ažurirana direktiva EU, s druge strane, daje građanima sa zdravstvenim problemima povezanim sa zagađenjem pravo da tuže svoju vladu ako ne poštuje pravila o kvalitetu vazduha EU.

Ipak, izvještaj OECD-a i Evropske komisije ističe da, iako EU ima plan da smanji smrtne slučajeve povezane sa PM2.5 česticama za 55 procenata do 2030. godine, ekološki faktori rizika kao što su zagađenje vazduha i klimatske promjene predstavljaju "rastuće prijetnje javnom zdravlju".

To je zato što naučnici danas znaju više o zdravstvenim utjecajima zagađenja vazduha, a čini se da on predstavlja rizik za ljude i na nižim nivoima nego što je to prethodno prepoznato, rekli su Nieuwenhuijsen i Andersen.

"Čak i ako znatno smanjite nivoe zagađenja vazduha, možda nećete uvijek smanjiti i zdravstvene posljedice toliko", rekao je Nieuwenhuijsen.

Zagađenje vazduha može biti najveća ekološka prijetnja za zdravlje u Evropi, ali se često prepliće s drugim faktorima, poput nedostatka zelenih površina, zagađenja bukom i ekstremnih vrućina, što sve utječe na ljudsko zdravlje.

S obzirom na to da su neki od ovih izazova teži za rješavanje – poput klimatskih promjena – Andersen je rekla da postoji jači argument za ograničavanje zagađenja vazduha u cilju zaštite zdravlja.

"Mi smo smanjili zagađenje vazduha, znamo kako to da uradimo i mnogo zemalja je na čelu", dodala je Andersen.

"Javljaju se novi izazovi, zato je potrebno regulisati zagađenje vazduha – stari problem".