Prema izvještajima, njemačka vlada planira 154 velike nabavke vojne opreme između septembra 2025. i decembra 2026, pri čemu će samo osam odsto biti od američkih dobavljača, što je znatno manje u odnosu na prethodnu veliku zavisnost od američkih sistema.
ADVERTISEMENT
Ova promjena uslijedila je nakon Trumpovih zahtijeva da NATO partneri povećaju vojnu potrošnju na pet odsto BDP-a, uz kupovinu više američkog oružja, što je navelo Berlin da sprovede strategiju "Kupuj evropsko", piše Euronews.
Zavisnost Evrope od američke vojne opreme značajno je porasla posljednjih godina. Prema podacima švedskog instituta za mirovna istraživanja SIPRI, uvoz oružja iz SAD u Evropu - uključujući Ukrajinu - se više nego utrostručio između 2020. i 2024. u odnosu na prethodnih pet godina.
Prvi put u posljednje dvije decenije, najveći dio američkog izvoza oružja otišao je u Evropu, sa 13 odsto u periodu 2015-2019. na 35 odsto u periodu 2020-2024. Ukupno, evropske NATO države su u tom periodu udvostručile uvoz oružja, pri čemu je dvije trećine tog uvoza stiglo iz SAD.
Njemačka je zabilježila posebno drastičan porast: uvoz oružja porastao je za 334 odsto, od čega je oko 70 odsto bilo iz SAD.
SAD su takođe nastavile da šire svoju vodeću ulogu na globalnom nivou. Izvoz im je porastao za 21 odsto između ova dva petogodišnja perioda, a njihov udio u svjetskoj trgovini oružjem povećao se sa 35 odsto na 43 odsto.
Sada se Berlin okreće novom kursu, u skladu sa motom "Kupuj evropsko".
Dugme za onesposobljivanje?
Prema američkom stručnjaku i autoru dr Josef Bramlu, ovaj potez ne treba posmatrati kao grešku u zbunjivanju uzroka i posljedice.
"Uzrok je bio što je Trump jasno dao do znanja da se više ne može računati na Ameriku", rekao je Braml za Euronews i dodao da je postalo jasno da "više nema smisla plaćati danak za zaštitu koju više ne dobijamo".
Prema Bramlu, taj "danak" se plaćao kupovinom američkog oružja koje je Njemačku i druge evropske zemlje činilo zavisnim od američkih sistema.
Tu spada i protivvazdušni sistem Patriot, od kojih Njemačka trenutno posjeduje šest. Sistem se smatra jednim od najsavremenijih i najmoćnijih protivvazdušnih sistema na svijetu.
Prema američkim medijima, američka vlada je privremeno zaustavila izvoz ovih sistema jer Pentagon smatra da ih ima u ograničenim količinama i želi ih prvenstveno zadržati za sopstvene potrebe. Međutim, za neke vrste oružja još ne postoji evropsko rješenje. To se, na primjer, odnosi na lovac F-35.
Kristof Gomar, bivši šef francuske vojne obavještajne službe i sadašnji poslanik u Evropskom parlamentu iz redova Evropske narodne partije, ove godine je iznio teoriju o takozvanom "kill switch-u", odnosno dugmetu za prisilno gašenje i onesposobljivanje.
Prema Gomarovim tvrdnjama, SAD bi u avione ugrađivale blokirajući sistem koji bi mogao da se aktivira ako Pentagon ne odobri plan leta.
Međutim, postojanje takvog dugmeta nije potvrđeno, jer "ne postoji način da se F-35 jednostavno isključi na daljinu", rekao je portparol nemačkog Ministarstva odbrane za glavnu emisiju javnog servisa ARD, Tagesschau. Njemačka vlada takođe održava narudžbinu za lovce.
"F-35 je lovac pete generacije koji još ne postoji u Evropi", rekla je portparolka Saveznog biroa za opremu, informacione tehnologije i podršku Bundesvera (BAAINBw) za Euronews.
"Zahvaljujući tehnologiji nevidljivosti, gotovo je nemoguće prepoznati ga. Ako oružane snage od nas traže takve stvari, možemo kupovati samo iz SAD", dodala je.
"Suverenitet takođe znači da možeš da se zaštitiš"
Piter Vezeman, istraživač u Štokholmskom institutu za istraživanje mira (SIPRI) i koautor studije o najnovijim brojkama uvoza oružja iz SAD u Evropu, ističe da Evropa već preduzima kontramjere.
"NATO države u Evropi preduzele su korake da smanje zavisnost od uvoza i ojačaju sopstvenu odbrambenu industriju. Ali transatlantski odnosi u oblasti odbrane imaju duboke korene", rekao je Vezeman.
Maršalov plan i NATO postavili su temelje za bezbjednosne i ekonomske odnose između Njemačke i SAD nakon Drugog svjetskog rata. Od kako je Trump stupio na dužnost, njemačka vlada nastoji da održi bilateralne odnose. Ipak, njemački kurs je u suprotnosti sa očekivanjima američkog predsjednika.
Trump je drugi mandat započeo obećanjem "Amerika na prvom mjestu". Ovaj niz političkih mjera ima za cilj da donosi spoljnopolitičke i unutrašnje odluke koje prioritet daju interesima SAD u odnosu na sve ostale zemlje.
Još u februaru, Trump je pozvao NATO partnere da povećaju odbrambene troškove na pet odsto i nabavljaju američko oružje. U svom budžetu, tzv. "Jedan veliki prelijepi zakon“, Trump je predvidio oko 150 milijardi dolara obaveznih sredstava za Ministarstvo odbrane kao dio svoje agende "Mir kroz snagu".
Prema Bramlu, SAD se mogu osloniti na svoju odbrambenu industriju, posebno kada je riječ o rezervnim dijelovima ili softveru za pojedinačne sisteme.
"Suverenitet takođe znači da možeš da se zaštitiš", rekao je.
Ako to nije slučaj, Braml smatra da sebe činimo ranjivim na ucjenu. Tokom svoje prve zvanične posjete Bijeloj kući, Merz je priznao da "hteli mi to ili ne, dugo ćemo ostati zavisni od Sjedinjenih Američkih Država.“
"Bezbjednost je nestala, Paks Amerikana je mrtav"
"Živimo u novoj eri, u multipolarnom svjetskom poretku, i ako ne uspijemo da uspostavimo Evropu kao nezavisan stub, onda smo izgubili u ovom svijetu u kome jaki rade ono što mogu, a slabi trpe", objasnio je Braml.
Ipak, pogled na statistiku patenata pokazuje da Vašington i dalje diktira tempo u Evropi kada je riječ o odbrambenoj tehnologiji.
Prema studiji Njemačkog instituta za ekonomska istraživanja (IW), američke kompanije su između 2015. i 2021. registrovale skoro 18.000 patenata, dok je svih 27 zemalja članica EU zajedno registrovalo manje od 12.000 patenata.
Sa oko 4.300 prijava patenata, Njemačka je druga u EU, odmah iza Francuske, ali je generalno veoma zavisna od američkih kompanija.
Zato, za Bramla, nastavak dosadašnje prakse nije opcija. "Bezbjednost je nestala, Paks Amerikana je mrtav", zaključio je.