ADVERTISEMENT

U analizi tima vještaka sa Fakulteta tehničkih nauka u Novom Sadu, navodi se da su do urušavanja nadstrešnice doveli smanjena nosivost zatega zbog korozije kablova i dodatno opterećenje nadstrešnice kojoj su tokom rekonstrukcije pridodati novi elementi, a da pritom nisu uklonjeni stari slojevi betona i keramika sa donje strane nadstrešnice.

Objavljivanje dokumentacije je jedan od zahtjeva studenata koji mjesec i po dana blokiraju više desetina fakulteta i dva sjedišta univerziteta u Srbiji.

Ipak, studenti u blokadi i dio javnosti navode da dokumentacija nije kompletna, i nastavljaju sa protestima, zahtijevajući sankcije za one koji su odgovorni za smrt 15 osoba u tragediji u Novom Sadu.

Korodirani kablovi

Prema izvještaju, ispitivanja i analize uzoraka kablova koji su nosili čeličnu konstrukciju nakon tragedije, pokazali su da "je približno 40 posto svih kablova bilo potpuno neaktivno u trenutku pada nadstrešnice".

"Uzrok ovakvog stanja je korozija koja se javila u kablovima na spoju zatege i krovnog nosača (krovnog nabora, tzv. testerastog krova). Ovaj nedostatak je mogao da bude utvrđen putem pregleda konstrukcije tokom kontrolnih pregleda propisanih u okviru redovnog održavanja objekta", navodi se u analizi.

Na uviđaju nakon tragedije je utvrđeno da su postojali nedostaci na spoju zatega i krovnog nosača, gdje je prolazila vlaga, što je za posljedicu imalo koroziju nosećeg elementa zatege (kablova za prednaprezanje) na ovom mjestu.

"Imajući u vidu značaj zatega za konstrukciju nadstrešnice, zatege, naročito u zoni veza sa ostatkom konstrukcije, su morale biti podvrgnute intenzivnijem režimu pregleda odnosno aktivnosti održavanja. Izostankom održavanja izostalo je i identifikovanje procesa deterioracije (kvarenja) kablova u zategama", navodi se u vještačenju.

Inženjer geologije Zoran Đajić, koji je do juna 2023. bio angažovan na rekonstrukciji Željezničke stanice u Novom Sadu, objašnjava za Radio Slobodna Evropa (RSE) da je bilo neophodno da se prekontroliše stanje zatega prije dodavanja novih slojeva na nadstrešnicu.

"Tu se vraćamo na izveštaj koji sam podnio u februaru 2023. godine, gdje sam i fotografijama dokumentovao da je iza tih ploča na zupčastom dijelu pročelju krova loš sloj maltera, a odmah iza njega je mjesto kačenja utega koje su nosile nadstrešnicu. Da je po tom mom izvještaju urađeno i po zahtjevu kojim se tražio nadzor, vidjelo bi se u kakvom su stanju utege, pa bi se intervenisalo na drugi način", kaže Đajić.

On kaže da su, prema protokolima, za kontrolu radova na rekonstrukciji Železničke stanice bili zaduženi nadzor za konstrukciju, nadzor za statiku i nadzor za arhitekturu.

"Kada je neko odlučio da dodatno optereti nadstrešnicu, morao je prije toga da utvrdi stanje zatega i da li mogu da podnesu dodatno opterećenje. Tu su zaduženi nadzor za konstrukciju i nadzor za statiku", kaže Đajić.

Prema Zakonu o planiranju i izgradnji objekata, nadzor nad gradnjom može vršiti pravno ili fizičko lice koje ispunjava uslove za projektanta ili izvođača radova, a koje ne izvodi izgradnju na istom objektu i nije odgovorni rukovodilac radova.

Nadzornik izgradnje može biti i sam investitor, ako ispunjava uslove koje propisuje zakon, a u suprotnom sam bira nadzornika gradnje.

Posao stručnog nadzora nad projektom rekonstrukcije novosadske Željezničke stanice dobilo je 2022. šest kompanija, a nosilac projekta je firma "Project Biro Utiber" iz Novog Sada.

Dodatno opterećenje

Drugi činilac sa konstruktorskog aspekta koji je, prema autorima vještačenja, doveo do pada nadstrešnice bilo je povećano opterećenje zatega. Do povećanog opterećenja došlo je u više navrata: najprije već 1964. godine, kada je "umjesto sloja za pad, sa gornje strane nadstrešnice je izveden sloj od nearmiranog betona".

"Ugrađeni sloj nearmiranog betona ima za oko 65 kg/m2 veću masu od mase projektovanog sloja za pad. Ovaj defekt nije imao presudan uticaj na nosivost konstrukcije ali je imao negativan uticaj sa aspekta rezerve nosivosti izvedene konstrukcije", konstatuje se u vještačenju.

Oni pojašnjavaju da je nadstrešnica, u konstruktivnom smislu, prvobitno izvedena "na kvalitetan način, čime je postignuto stanje koje je obezbijedilo pouzdanu eksploataciju u periodu od izgradnje do trenutka rušenja, čak i u uslovima izostanka redovnog održavanja".

A onda je 2021. godine počela rekonstrukcija stanice, u okviru izgradnje brze pruge Beograd – Subotica.

Projekat su izradili srpski ogranak kompanije China Railway Design Corporation i saobraćajni institut CIP iz Srbije. Izvođenje radova povereno je kineskom konzorcijumu CRIC&CCCC, koji čine kompanije China Railway International Co. Ltd i China Communications Construction Company Ltd.

U projektnoj dokumentaciji je navedeno da se planira uklanjanje "svih slojeva do betona" i izvođenje novog sloja za pad i hidroizolaciju.

Međutim, analize nakon tragedije su pokazale da sloj nearmiranog betona nije uklonjen, kao ni keramika sa donje strane nadstrešnice.

Na ovaj način, opterećenje nadstrešnice je povećano za dodatnih 20 kg/m2. Takođe, rekonstrukcijom je predviđena ugradnja stakala sa metalnim okvirima kojima se na nadstrešnicu dodaje još 27 kg/m2.

"Uzimajući sve navedeno u obzir, konstrukcija nadstrešnice je u trenutku neposredno pred lom bila izložena opterećenju koje je veće od prvobitno projektovanog za oko 107 kg/m2, odnosno za oko 23,11 tone", navodi se u analizi.

Uz to, dodavanjem staklene površine na nadstrešnicu je povećana površina koja može da bude pokrivena snijegom i/ili na koju može da djeluje vjetar.

"Zbirni efekat ovih okolnosti je značajno povećavanje opterećenja zbog kojih je projektant bio u obavezi da sprovede potrebne kontrole nosivosti", konstatuju stručnjaci koji su sproveli vještačenje.

Riječ struke

Inženjer Zoran Đajić kaže da je u priči o padu nadstrešnice ključan detalj to što ona u rekonstrukciji nije rasterećena, već su dodati novi slojevi i elementi koji su je dodatno opteretili.

"Ono što je evidentno u tim nalazima je da je nadstrešnica pala zbog toga što je preko nadstrešnice naneto nekoliko slojeva betona koji ju je dodatno opteretio, a u projektu je bilo predviđeno da se skinu svi slojevi koji su služili za izolaciju i da se umjesto njih nanese izolacioni sloj debljine 1,5 mm. Da je to urađeno, nadstrešnica bi se rasteretila", kaže Đajić.

Prema njegovim riječima, u analizi koju je sproveo tim vještaka nedostaje u konkretna imena firmi koje su sprovodile te radove.

"Nedostaje ko je radio te betonske radove, koja firma je nanosila te slojeve i po čijem nalogu, kao i ko je odobrio da se nadstrešnica optereti sa dodatnih 20 i nešto tona koje su onda iščupale zategu", kaže Đajić.

Građevinski dnevnici

U dokumentaciji na sajtu Višeg javnog tužilaštva u Novom Sadu nalaze se i 23 sveske građevinskih dnevnika koji su vođeni od 13. decembra 2021. do 28. oktobra 2024. godine.

Prvi radovi u vezi sa nadstrešnicom su, kako se može vidjeti u dnevnicima, vođeni u periodu od 8. februara do 4. marta 2022, kada su postavljane mrežice i ljepak sa donje strane konstrukcije, gletovanje, pranje nadstrešnice sa gornje strane, farbanja sa donje strane i montaže limenih okapnica.

Aluminijumska konstrukcija sa staklenim dijelom postavljena je u periodu od 2. oktobra do 13. oktobra 2023. godine.

Naredne godine od marta do početka jula vršeni su radovi čišćenja, obijanja trošnih slojeva i dijelova stare nadstrešnice, demontaža mermernih ploča sa čela nadstrešnice, postavljanje HI membrane Sarnafil TS-77 sa gornje strane, skidanje starog sloja lepka i mrežice sa donje strane i nanošenje novog sloja ljepka i mrežice sa donje strane.

U istom periodu je ljepljen mozaik keramike sa donje strane nadstrešnice, nadstrešnica je obrađena reparaturnim malterom zbog pravljenja pada za postojeće slivnika, urađena je priprema za ljepljenje mermera kao i ljepljenje istog. Tokom tih radova postavljen je sloj hidroizolacije i lima na nadstrešnicu, montirana je okapnica i postavljeni su ljepak i mrežice na okapnicu.

Uporedo sa radovima navedenim u prethodnoj stavci u periodu od 27.6.2024. pa do 4.7.2024. vrše se radovi čišćenja krila B, koje obuhvata i nadstrešnicu, kao priprema za primopredaju objekta, navodi se u građevinskim dnevnicima.

"Vještaci napominju da su takođe vršeni i drugi radovi na fasadi na kojoj se nalazi nadstrešnica kao i radovi na krovu i da nije bilo upisa u dnevnik koji se odnose na uočavanje oštećenja na nadstrešnici, predmetnim zategama, vezi krovne konstrukcije i zatega ili konstrukciji objekta", navodi se u analizi.

Četvrtog jula 2024. godine je, navodi se u dokumentaciji, u prisustvu predstavnika investitora i Nadzora izvršen je pregled prostorija u krilu B.

Narednog dana svečano je otvorena Železnička stanica u prisustvu visokih funkcionera Novog Sada, Vojvodine i Republike Srbije.

Četiri mjeseca kasnije nadstrešnica se obrušila, usmrtivši 15 ljudi, dok su dvije osobe teško povređene i još uvek se nalaze u bolnici.

Podignuta optužnica

Više javno tužilaštvo u Novom Sadu podiglo je 30. decembra optužnicu protiv 13 osoba, uključujući bivšeg ministra saobraćaja Gorana Vesića, njegovu pomoćnicu Anitu Dimoski i bivšu direktoricu "Infrastrukture železnice Srbije" Jelene Tanasković.

Među okrivljenima je i Nebojša Šurlan, bivši generalni direktor "Infrastruktura železnice Srbije" a.d.

Optužnica je podneta i protiv okrivljenih: S.N. odgovornog projektanta građevinske konstrukcije, M.J. glavnog projektanta idejnog projekta, Lj.M.M. glavnog projektanta projekta za građevinsku dozvolu, M.S. izvestioca za konstrukcije Republičke revizione komisije, J.S.M. lica odgovornog za tehničku kontrolu, Z.S.M. i D.J. lica odgovornih za izvođenje građevinskih radova, M.G. i D.T. lica odgovornih za stručni nadzor, zbog opravdane sumnje da su izvršili krivično djelo Teško delo protiv opšte sigurnosti iz člana 288 stav 2 Krivičnog zakonika u vezi sa krivičnim delom Nepropisno i nepravilno izvođenje građevinskih radova iz člana 281 stav 1 Krivičnog zakonika.

Od 13 optuženih, 10 se nalaze u pritvoru, dok je na slobodi Vesić, a Tanasković i Dimoski su u kućnom pritvoru.