Na Kosovu i Metohiji održani su lokalni izbori na kojima se bira rukovodstvo u 38 opština. Glasalo je 39,16 odsto birača, a izbore je obilježila velika izlaznost u srpskim sredinama. Priština i Južna Mitrovica dobiće gradonačelnike u drugom krugu lokalnih izbora, koji će biti održan 9. novembra, pošto nijedan od kandidata u prvom krugu nije osvojio više od 50 odsto glasova. To pokazuju podaci objavljeni na sajtu Centralne izborne komisije u Prištini.
ADVERTISEMENT
Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić čestitao je Srpskoj listi pobjedu u devet opština i naveo da su ovi izbori bili veoma važni i da je izašlo 3000 Srba više nego na parlamentarne izbore.
Kako javlja reporterka Euronews Srbija, izborna noć bila je burna – u nekim mjestima se slavilo, u nekima tugovalo, a zabilježeno je i pogrešno slavlje. U Južnoj Mitrovici, Demokratska partija Kosova je najprije proslavila pobjedu, da bi se kasnije ispostavilo da ne samo da ide u drugi krug, već da nije ni prvoplasirana.
Najveća izlaznost zabilježena je u opštinama sa nevećinskim zajednicama – u Mamuši, gdje većinu čini tursko stanovništvo, zatim u srpskim opštinama Ranilug i Zvečan, gdje je izlaznost bila gotovo 60 odsto.
U čak 17 od 38 opština biće organizovan drugi krug izbora, iako taj broj još uvijek nije konačan. Konačni rezultati znaće se tek nakon prebrojavanja glasova iz dijaspore i uslovnih glasova, što bi u opštinama sa malom razlikom moglo da odluči pobjednika.
Pokret Samoopredjeljenje, prema preliminarnim rezultatima, osvojio je mjesto gradonačelnika u tri opštine, Demokratska partija Kosova takođe u tri, dok je Demokratski savez Kosova zabilježio pobjedu u dvije opštine.
Što se tiče srpskih sredina, najvažniji ishod za Srbe jeste povratak na mjesta gradonačelnika u četiri opštine na sjeveru Kosova. Sačuvane su i opštine na jugu, kako su istakli zvaničnici Srbije i predstavnici Srpske liste. Posebno zanimljiva situacija bila je u Gračanici, gdje su sve albanske partije, uključujući i Pokret Samoopredjeljenje, nastupile ujedinjeno – što je do sada bilo gotovo nezamislivo. Ipak, Srbi su u toj opštini zadržali većinu.
U opštini Klokot Srpska lista nije pobijedila, ali u drugi krug ide kandidat srpske partije – Demokratskog narodnog saveza, čiji je lider Srećko Spasić. To znači da će u drugom krugu u ovoj opštini biti dva srpska kandidata, što je rijetkost u političkoj praksi na Kosovu.
Brojanje glasova za odbornike u opštinskim skupštinama počinje danas, a očekuje se da konačni rezultati budu poznati za nedjelju dana, kako je saopštio predsjednik izborne komisije.
Tokom izborne večeri, u srpskim sredinama slavilo se do kasno u noć, uz vatromet i kolone vozila sa srpskim zastavama.
Novak Živić, pobjednik izbora za opštinu Gračanica, i predsjednik Srpske liste Zlatan Elek, obratili su se javnosti na konferenciji za medije. Elek je poručio:
"Imamo dvotrećinsku većinu u Gračanici, šest južno i četiri sjeverno od Ibra. Najbitnije je da su četiri opštine sjeverno od Ibra vraćene građanima, onima za koje su glasali naši ljudi. Danas su rekli svoje – hemijskom olovkom i svojim glasom. Srpska lista je odnijela ubjedljivu pobjedu".
Živić je dodao: "Braćo, sestre, drugari, prijatelji, pokazali smo slogu, jedinstvo i odgovornost prema stranci, državi i našem narodu. Hvala svima na trudu i radu".
Što se nepravilnosti tiče, nevladine organizacije koje su pratile izbore zabilježile su više problema. Dušan Radaković, jedan od posmatrača, izjavio je da je najmanje 100 birača bilo raspoređeno da glasa u opštinama sa kojima nemaju nikakve veze. Tako su, na primjer, birači koji su godinama glasali u Sjevernoj Mitrovici odjednom premješteni da glasaju u Prištini ili čak u Istoku.
Zabilježeni su i slučajevi slikanja glasačkih listića – četiri takva incidenta su prijavljena u Prištini, Podujevu i Glogovcu. Ti slučajevi su proslijeđeni tužilaštvu. Posmatrači su primijetili i neuobičajeno prisustvo policije blizu biračkih mjesta, pa i zamjene članova biračkih odbora koji se nisu pojavili.
Problem predstavljaju i neažurirani birački spiskovi – prema zvaničnim podacima, pravo glasa ima oko dva miliona i 100 hiljada građana, iako Kosovo prema posljednjem popisu ima približno 1,5 miliona stanovnika. Ova nesrazmjera je, prema ocjeni stručnjaka, jedan od razloga za nižu izlaznost u albanskim sredinama u odnosu na srpske.
Ipak, Centralna izborna komisija Kosova tvrdi da je izborni proces protekao u skladu sa zakonima.
"Izborni proces na Kosovu sproveden je mirno, uredno i u skladu sa zakonskim zahtjevima. Nisu zabilježeni incidenti koji bi ugrozili integritet ili kredibilitet procesa. Tehnički problemi su riješeni brzo i efikasno", rekao je sinoć predsjednik CIK-a Krešnik Radonjići.
Ove izbore obilježili su i pokušaji da se Srpskoj listi zabrani učešće, kao i da se onemogući izvještavanje srpskih medija. Dan pred izbore, novinarima koji izvještavaju na srpskom jeziku nije bilo dozvoljeno da prisustvuju izbornom procesu. Tek nakon pritiska Evropske federacije novinara, srpskih i kosovskih novinarskih udruženja, kao i međunarodnih ambasada, Centralna izborna komisija povukla je svoju odluku, omogućivši medijima nesmetano izvještavanje.
Ivan Nikolić iz NVO "Komunikacija za razvoj društva" ocijenio je u gostovanju za Euronews Srbija da se, iako se teško može precizirati ko je apsolutni pobjednik lokalnih izbora na Kosovu i Metohiji, apsolutnim gubitnikom svakako može smatrati Pokret Samoopredjeljenje.
"Gubitnik je očigledno vidljiv – to je svakako Pokret Samoopredjeljenje, naročito ako uzmemo u obzir trenutnu situaciju na sjeveru i taj famozni, pod znacima navoda, povratak Srba u institucije i ponovno preuzimanje te četiri opštine", naveo je on.
Nikolić smatra da je retorika vlasti u Prištini doprinijela mobilizaciji srpskog biračkog tijela:
"Mislim da je ta njihova retorika dovela do buđenja onog poznatog srpskog inata, pa su i ovi rezultati bili vrlo očekivani. Nemoguće je zanemariti da se u prethodne tri godine stavljao izuzetan akcenat na, ponovo pod znacima navoda, veliku pobjedu Aljbina Kurtija i 'oslobođenje' sjevera. Sada imamo četiri srpska gradonačelnika, i iskreno se nadam da će biti mnogo manje tenzije, manje rizičnih situacija i da će stvari konačno početi da funkcionišu", dodao je.
Komentarišući rezultate u opštinama na jugu Kosova, Nikolić je posebno izdvojio Gračanicu, ističući da je situacija tamo ozbiljan signal za buduće donosioce odluka.
"U Gračanici jeste došlo do iznenađenja. Ne u samom povećanju broja albanskih glasova – to je bilo očekivano. Sada imamo situaciju da Albanci imaju četiri odbornička mjesta, umesto dosadašnja dva. To je ozbiljno upozorenje za buduće vlasti u Gračanici, naročito za Srpsku listu, da se mnogo ozbiljnije pozabave potencijalom za demografske promjene, koje su ozbiljno zabrinjavajuće", istakao je Nikolić, te dodao:
"Iako je kandidat Srpske liste pobijedio, i u prvom i u drugom krugu, broj glasova koji je osvojio kandidat Albanske liste je izuzetno visok. Zbog toga želim da apelujem na sve iz srpske zajednice da se ozbiljnije posvete ovoj temi, jer – ako ne na sljedećim izborima, onda možda za 10 godina – možemo imati situaciju da i srpski i albanski kandidati idu u drugi krug".
Govoreći o potencijalnom uticaju lokalnih izbora na formiranje vlasti na centralnom nivou, Nikolić kaže da je to teško procijeniti.
"Nisam siguran na koji način bi rezultati ovih lokalnih izbora mogli konkretno da utiču na formiranje vlade. Jasno je da Pokret Samoopredjeljenje pokazuje znake slabosti, pa možda to otvori prostor za neku političku trgovinu, kroz koju druge partije mogu da zauzmu jaču pregovaračku poziciju. Ali, vrlo je teško naslutiti šta će se dešavati", naveo je.