Prikaz rođenja Hristovog, koje vjernici pravoslavne vjeroispovesti proslavljaju danas, 7. januara, u hrišćanskoj ikonografiji često sadrži i tri mudraca ili tri sveta kralja, koji su prema predanju došli iz dalekih zemalja da se poklone novorođenom Bogočoveku.
ADVERTISEMENT
Mudraci, poznati i kao Tri kralja, Baltazar, Melhior i Kaspar su prema Jevanđelju po Mateju, došli su s istoka u Jerusalim, prateći neobično svjetlo nebesko znamenje - Vitlejemsku zvijezdu, jer je u njihovom predanju ona bila nagoveštaj dolaska spasitelja svijeta.
Kada su pronašli Isusa, poklonili su mu se i darovali mu tri dara: tamjan (kao Bogu), zlato (kao kralju) i plemenitu mast, smirnu (kao čoveku).
Adoration of the Magi ili Poklonjenje mudraca jedna je od najpoznatijih biblijskih scena i kao takva u umetnosti je prikazana mnogo puta, uz više ili manje inovacija, a mi vam predstavljamo neke od najistaknutijih primjera.
Leonardo da Vinci
Velikan Da Vinci oslikavao je čuveni biblijski motiv, a jedan od najpoznatijih je njegova nedovršena slika "Poklonjenje mudraca".
Kao umjetničko ostvarenje iz prvog firentinskog perioda, slika predstavlja zbir tehničkih i stilističkih tekovina već tridesetogodišnjeg umjetnika. Leonardova slikarska tehnika "pojačavanja tamnog" da bi se nanošenjem tona preko tona na vidjelo iznele osvetljenije zone i da bi bila stvorena veća prostorna dubina, posebno je uočljiva na ovom nedovršenom djelu: od figure u tamnom na desnoj strani, osvijetljene bjelinom, kojoj nedostaje samo posljednji sloj da bi bila dovršena, do likova i arhitekture u pozadini koji su još u stanju prave skice.
Središte slike rezervisano je za Bogorodicu s malim Hristom, nepokretnu sliku koja je jezgro jednog amfiteatra gestova, pokreta, nemira koji se šire na čitav prizor, pa i na pozadinu gdje dominiraju konjanici koji se bore sa pobjesnelim konjima.
Polukrug zatvaraju, na krajevima, dvije stojeće figure, jedna starija na lijevoj strani u položaju molitve i jedna mlada osoba s desne.
Petar Paul Rubens
Slika Petera Paula Rubensa prepuna detalja i simbolike predstavlja složenu baroknu kompoziciju, koju je slavni slikar više puta naslikao u različitim verzijama.
Za ovo djelo nastalo 1609. godine vezana je priča.
Godine 1734. izbio je požar u madridskom Kraljevskom Alkatrazu, gde je umjetničko djelo čuvano, a kako bi ga spasili, osoblje ga je iseklo iz rama i bacilo kroz prozor.
Slika je sačuvana, a o ovom događaju svedoče samo manja oštećenja na njenim ivicama.
Gentile da Fabriano
Jedno od najpoznatijih djela Gentile da Fabriana naručio je poznati bankar Pala Stroci. Umjetnik je koristio najkvalitetnije materijale tog vremena, uključujući živopisne boje, pozlatu i srebro u za to vrijeme inovativnim tehnikama osvetljenja, dubine i trodimenzionalnosti.
Okvir slike je sam po sebi umetničko djelo, posebno zbog složenih, gotičkih i ornamentalnih detalja.
Geertgen tot Sint Jans
Geertgen tot Sint Jans pripadao je školi Flamanskih primitivaca, pa se njegovi radovi odlikuju delikatnom emocionalnošću obrade religijskih tema.
U njegovoj verziji biblijske teme kralj Melhior je skinuo krunu i kleknuo pred Isusom nudeći mu zlatnike.
Iza je kralj Kaspar, sa krunom koja mu praktično pada s glave, dok preuzima tamjan od pomoćnika spremajući se da ga uruči.
Na lijevoj strani je kralj Baltazar, prikazan kao tamnoputi kralj, još uvek nosi svoju krunu i drži kuglu smirne.
Magovi su takođe prikazani i u minijaturi u pozadini, kako stižu sa svojom pratnjom iz Afrike, Evrope i Azije.
Hieronymus Bosch
Hieronymus Bosch jedan je od najneobičnijih holandskih slikara, čija zagonetna simbolika i danas privlači pažnju istoričara umjetnosti.
Bosch je ovo poklonjenje mudraca naslikao kao triptih na drvenoj ploči negdje između 1485. i 1500. godine i to po porudžbini bogatih građana Antverpena kao donaciju za manastir El Eskorijal.
Njegova slika sadrži još jedan zanimljiv detalj: kada se dvije strane triptiha preklope, prikazuju svetog Grigorija koji kleči ispred oltara.
Andrea Mantegna
Andrea Mantegna odlučio se za vrlo sabijenu kompoziciju figura i objekata, koja je inspirisana njegovim interesovanjem za drevne rimske reljefe.
Koristio je neutralnu pozadinu i oštro definisane detalje da usmeri pažnju gledaoca na likove.
Mudraci su obučeni u egzotične odore i nose izuzetne darove. Kaspar, bradat i gologlav, poklanja djetetu Hristu retku kinesku šolju, napravljenu od delikatnog porcelana i napunjenu zlatnicima. Melhior, mlađi bradati kralj iza Kaspara, drži tursku kadionicu sa tamjanom, a na desnoj strani Baltazar nosi pokrivenu čašu od ahata.
Lorenzo Monaco
Lorenzo Monaco je naslikao "Poklonjenje mudraca" uz pomoć trojice učenika između 1420. i 1422. i to za ogroman iznos od 182 fiorina.
Njegova slika predstavlja kompoziciju sa prilično redukovanom upotrebom pozlaćene pozadine, tipičnog elementa većine Lorencovih djela. Gornji dio je u obliku rama koji stvara triptih.
Na lijevoj strani je prikazana scena hristovog rođenja, u okviru arhitektonske cjeline koja je dobar primjer toga da je Lorenco odbijao da uvede savremeni način predstavljanja geometrijske perspektive.
Centralnu i desnu scenu zauzima povorka mudraca, a za razliku od jevanđeljske tradicije, nisu svi prikazani kao starci, već kao ljudi u različitim fazama života.
Domenico Ghirlandaio
Domenico Ghirlandaio oslonio se na ranije radove Sandra Botticellija i Leonarda da Vincija na ovu temu i uveo neke nove detalje.
Madona zauzima centralnu poziciju unutar piramidalne kompozicije, držeći Isusa.
Dva mudraca su u osnovi kompozicije, a dok jedan ljubi djetetu nogu, drugi kleči sa rukom na grudima. Treći mudrac stoji sa lijeve strane, obučen u žuto-crveni ogrtač, darujući bogato ukrašen putir.
Pored njih se nalazi sveti Jovan Krstitelj, koji gleda u posmatrača i pokazuje na djete.
"Koliba" u kojoj se nalaze ima poluizgrađene zidove, što je simbol propasti paganizma, koje je smijenilo hrišćanstvo.
Albrecht Durer
"Poklonjenje mudraca" smatra se jednim od najboljih i najvažnijih Direrovih djela iz perioda između njegovog prvog i drugog putovanja u Italiju (1494. i 1505).
Djelo je relativno skromnih dimenzija - ima jedva nešto više od metra širine - ali je od velikog značaja u Direrovom opusu i istoriji umetnosti. Prije ovog djela, Direr se uglavnom bavio grafikom i autoportretima, ali ovde kombinuje finu ravnotežu sjevernih i italijanskih konvencija.
Hajnrih Volflin je djelo opisao kao "prvu potpuno lucidnu sliku u istoriji njemačke umjetnosti".
Ipak, umjetnik nije odolio, a da ponovo ne napravi autoportret, ovog puta predstavivši sebe kao jednog od kraljeva.
Fra Angelico
Tondo ili kružna slika "Poklonjenja mudraca" za koju se smatra da je djelo Fra Angelica, nastala je 1492, najverovatnije za Palatu Mediči Rikardi u Firenci.
Većina istoričara umjetnosti se slaže da je dobar dio radio Filipo Lipi, a da su je nekoliko godina kasnije dorađivali i drugi umjetnici.
Uprkos tome što su neki elementi slike disproporcionalni jedni u odnosu na druge, nema sumnje da je njena dinamična kompozicija utjecala na mnoge umjetnike koji su došli posle Fra Angelica.