ADVERTISEMENT

Godinama kasnije deveti januar kao Dan Republike Srpske obilježavan je skromno uz prijeme kojima su prisustvovale međunarodne diplomate, čak i političari iz Federacije Bosne i Hercegovine, kao i vjerski poglavari svih konfesija u BiH.

Sve se promijenilo 2015. godine kada je tadašnji član Predsjedništva BiH Bakir Izetbegović podnio Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine apelaciju za ocjenu ustavnosti Dana RS 9. januara. Ustavni sud države je 2016. donio odluku prema kojoj obilježavanje 9. januara kao Dana RS nije u skladu sa Ustavom BiH i naložio brisanje spornih odredbi Zakona o praznicima RS.

Generalna proba defilea (Izvor: Euronews.ba)

Nakon što je Narodna skupština izmijenila Zakon o praznicima, donesen je poseban Zakon o Danu RS, koji je široko postavljen, a prema kojem se ovaj praznik obilježava i danas.

Pravosudna igranka za Srbe je u drugom planu, i dan i datum će se proslavljati, poručuju građani, političari, ali i analitičari.

Politički analitičar i sociolog Drago Vuković za Euronews BiH ističe da je 9. januar “simbol našeg identiteta”, datum kada je nastala Republika Srpska, odnosno, Srpska Republika Bosna i Hercegovina i “dan državnosti RS”.

“Tu imate podudaranje dva datuma, jedan je datum kada se to desilo, ali je to i Sveti Stefan, koji je utemeljen kao slava Republike Srpske. Oni koji razumiju identitet i značaj religije u tom identitetu, ne prave nikakav problem. Oni koji imaju problem sa našim identitetom unutar složene države BiH, zamjeraju nam što je to Stefandan. To su mali problemi koji se pojavljuju, ali oni koji žele to dobro da razumiju, oni to i razumiju”, izjavio je Vuković.

Drago Vuković ( Izvor: Srna )

On smatra da su praznici i datumi veoma značajni svim građanima i svi koji imaju razumjevanja treba da prihvate te datume.

“Da se poštuju različiti datumi i različite vrijednosti, onda mi ne bismo imali nikakvih problema. Međutim, mi tu imamo paradokse u BiH, slavimo neke praznike koji praktički ne postoje, kao što je dan ZAVNOBIH-a, ali ne slavimo, recimo, potpisivanje Dejtonskog sporazuma. Dejton je vrlo važan datum za BiH, okončao je rat, postavio je osnove jedne složene države, ali je indikativno da se taj datum ne slavi u FBiH”, naveo je Vuković.

Govoreći o odluci Ustavnog suda BiH da 9. januar proglasi neustavnim kao datum obilježavanja Dana RS, Vuković je rekao da nijedan Ustavni sud ne može da zabrani slavljenje datuma koji su nastali tada kada su nastali i u osnovi nemaju veze sa Ustavnim sudom.

“Mi smo inače devalvirali institucije u BiH, pogotovo Ustavni sud, koji nije klasični Ustavni sud jedne države jer je on sud u kojem sjede strane sudije. Nijedan sud ne može da zabrani slavljenje datuma. I to je jedan od paradoksa, potpuno je pogrešno zabranjivati ljudima nešto da slave. Kroz istoriju znamo da ono što se ljudima brani, oni to više slave nego inače što bi slavili da im se ne brani”, zaključuje Vuković.

Nekada bez pompe i sukoba, danas...

Prvi dan RS organizovan je 1997. godine na Palama. U hotelu Panorama 8. januara na prijemu, koji je bio i božićni, stigli su mnogi, pa i tadašnje strane diplomate. Među njima, zamjenik tadašnjeg visokog predstavnika Karla Bilta, istaknuti njemački diplomata Michael Steiner.

“Vi ste Evropljani, ja sam Evropljanin. Budućnost BiH, RS i FBiH leži u Evropi”, kazao je Steiner.

Te 1997. godine tu su bili i talijanski ambasador, ruski, ali i predstavnik američke ambasade. Godinama kasnije, bilježi se prisustvo Rafija Gregorijana, svih vjerskih zajednica. Orden je 2012. za Dan RS dobio i banjalučki biskup Komarica.

Direktor Instituta istorijskih nauka Univerziteta u Istočnom Sarajevu prof. dr Draga Mastilović obašnjava da je u novijoj istoriji srpskog naroda 9. januar 1992. godine bio jedan od najznačajnijih datuma.

"Jer je toga dana jasno izraženo opredjeljenje srpskog naroda u Bosni i Hercegovini za stvaranjem institucionalnog okvira koji će biti garant da mu se neće ponoviti genocid iz Drugog svjetskog rata i na taj način dovršiti istorijski procesi koji bi vodili ka njegovom definitivnom nestanku na prostoru zapadno od rijeke Drine. Zbog toga, 9. januar, u kolektivnoj kulturi pamćenja srpskog naroda predstavlja ne samo običan praznik već dan kada su Srbi na prostoru tadašnje Bosne i Hercegovine donijeli odluku da opstanu na tom prostoru", kazao je Mastilović.

Dodao je da istorija uči da su planovi za totalno zatiranje srpskog naroda zapadno od rijeke Drine veoma stari.

"Ono što mi danas vidimo jeste samo dio jednog istorijskog procesa dugog trajanja, koji svoje korijene vuče još iz 19. vijeka. Već predugo Srbima se osporava pravo na život na tom prostoru. U tom cilju, u 20. vijeku stvoren je i 'međunarodni mehanizam' da se Srbi svedu, pa čak i putem genocida, 'na prostor i mjeru koji drugima odgovara', kako je upozoravao još osamdesetih godina 20. vijeka istoričar Radovan Samardžić. Rezultate toga vidimo danas na primjeru Srba u Hrvatskoj, Makedoniji, Crnoj Gori, a posebno Kosovu i Metohiji. Ti istorijski procesi ni danas nisu završeni, a svi, prvenstveno međunarodni pritisci na Republiku Srpsku i to od njenog osnivanja, u stvari su dio tog dugotrajnog procesa čiji je cilj da se uruši institucionalni mehanizam zaštite srpskog naroda uspostavljen 9. januara 1992. godine, a verifikovan međunarodnim ugovorom 1995. godin. On je i danas jedini garant njegovog opstanka na prostoru Bosne i Hercegovine", smatra Mastilović.

Draga Mastilović ( Izvor: PrtScr )

Komentarisao je i ranija obilježavanja Dana RS u prvim postdejtonskim godinama. Kaže da je osporavanje prava srpskog naroda na obilježavanje 9. januara nastalo kao posljedica političke nervoze zbog neostvarenih ratnih ciljeva bošnjačke političke elite, kao i nervoze dijela međunarodne zajednice "koja i pored svih nastojanja i pravnog nasilja, izraženog najviše kroz djelovanje takozvanih visokih predstavnika, nije uspjela da za tri decenije dovoljno uruši institucionalni okvir Republike Srpske da bi od Bosne i Hercegovine napravila unitarnu državu po mjeri samo jednog naroda".

Ističe da postoji nespremnost bošnjačke političke elite da probleme Bosne i Hercegovine rješava unutrašnjim dijalogom predstavnika tri naroda, jer su od rata do danas oslonjeni na taj međunarodni mehanizam pritiska i pravnog nasilja nad Republikom Srpskom, u cilju njenog definitivnog urušavanja i nestanka.

Strah od nestanka RS i centralizacije BiH

"A sa nestankom Republike Srpske, vrlo brzo bi nestao i srpski narod u Bosni i Hercegovini. Osporiti 9. januar kao praznik, kao datum nastanka Republike Srpske, znači osporiti i samo postojanje Republike Srpske. A djelovanje Ustavnog suda BiH pokazuje sav paradoks današnje Bosne i Hercegovine, jer je sada već očigledno da je taj sud na sebe preuzeo dio uloge koju je ranije imala međunarodna zajednica, a čiji je krajnji cilj institucionalno urušavanje Republike Srpske. Ustavni sud u kome sjede tri stranca, a koji sada funkcioniše čak i bez srpskih predstavnika, i koji donosi odluke, kakva je na primjer ova da nemate pravo slaviti rođendan onog dana kada ste rođeni, predstavlja ne samo pravni nonsens već i nešto što se suprotstavlja zdravom razumu. Zbog toga je jedini put za rješavanje svih problema i uopšte jedini put za budućnost Bosne i Hercegovine unutrašnji dijalog predstavnika tri naroda bez stranog protektorata, koji očigledno nema interes da Bosna i Hercegovina počne da funkcioniše kao normalna, demokratska i suverena zemlja zasnovana i uređena na dejtonskim principima i koja će biti po mjeri sva tri njena naroda i oba njena entiteta", zaključio je.

U Banjaluci će danas biti održan centralni dio proslave praznika koji je podijelio Bosnu i Hercegovinu. Ovaj put defeileu neće prisustvovati predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik zbog zdravstvenih razloga. Ipak oko 3.000 učesnika, policajaca, veterana, studenata, sportista prošetaće ulicom kralja Petra I Karađorđevića s početkom u 17 časova.