Nakon jučerašnje sjednice Savjeta za nacionalnu bezbjednost Srbije načelnik generalštaba Vojske Srbije, Milan Mojsilović, izjavio je da je predsjednik Srbije Aleksandar Vučić članove Savjeta upoznao o non-paperu koji su napravile Francuska i Njemačka o BiH, a tiče se i Republike Srpske.
ADVERTISEMENT
Mojsilović je rekao da je non-paper nepovoljan po Republiku Srpsku.
Sadržaj non-papera
Euronews BiH je u posjedu non-papera čiji sadržaj objavljujemo u nastavku.
Dokument je datiran na 12. maj i u naslovu piše: “Odgovori na napade Republike Srpske na ustavni poredak BiH”
“Ovaj dokument sa opcijama predstavlja ažuriranje dokumenta predstavljenog 3. novembra 2023. godine i napisan je u svjetlu zaključaka PSC-a (Political and Security Committee/Političko-bezbjednosni komitet Evropskog savjeta) usvojenih 26. marta 2025. godine, koji su otvorili put za dalje aktivno angažovanje država članica EU u vezi sa tekućom ustavnom krizom u Bosni i Hercegovini (BiH). Cilj mu je da olakša diskusiju o odgovoru EU na napade Republike Srpske na ustavni poredak BiH,” piše u uvodu.
U obrazloženju o potrebi kreiranja ovog dokumenta navodi se da trenutna ustavna kriza u BiH predstavlja najteži izazov suverenitetu, jedinstvu, kao i funkcionalnom i teritorijalnom integritetu BiH u poslednjih 30 godina, od Dejtonskog-pariskog opšteg okvirnog sporazuma za mir.
“Tokom proteklih nedjelja, postupci i pravni procesi unutar RS, nakon presude u prvom stepenu protiv predsjednika RS Milorada Dodika 26. februara 2025. godine, otvoreno su napali ustavni poredak BiH,” piše u non-paperu, uz taksativno navođenje odluka organa Republike Srpske (Odluka o mjerama i zadacima proisteklim iz neustavnih odluka i postupaka neustavnih institucija BiH od 26. februara 2025; Zakon o Visokom sudskom i tužilačkom savjetu RS od 27. februara 2025; Zakon o neprimjeni zakona i zabrani djelovanja vanustavnih institucija BiH u RS od 27. februara 2025M Izmjene Krivičnog zakonika RS od 27. februara 2025; Zakon o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija od 27. februara 2025; Nacrt Ustava RS od 13. marta 2025; Zakon o zaštiti ustavnog poretka RS od 13. marta 2025.)
Podsjeća se da su Evropska unija i njene države članice u različitim formatima i jednostrano izrazile svoju nedvosmislenu osudu ovih akata, nazivajući ih prijetnjom funkcionalnosti institucija zemlje i osnovnim slobodama njenih građana kao da su ovi akti su u suprotnosti sa obavezama koje je BiH preuzela na svom putu ka EU, godinu dana nakon odluke Evropskog savjeta o otvaranju pregovora o pristupanju Bosne i Hercegovine Evropskoj uniji.
EU je u Zaključcima Savjeta od 17. decembra 2024. godine ukazala na moguće odgovore EU “na postupke i aktere koji podrivaju i ugrožavaju ustavni poredak, suverenitet, teritorijalni integritet i međunarodni subjektivitet BiH. “
“EU je naglasila potrebu da se razmotre sve opcije i ozbiljne posljedice koje su dostupne u okviru instrumenata EU. Takođe je potvrdila svoju posvećenost Dejtonskom-pariskom opštem okvirnom sporazumu za mir i ustavnom poretku BiH. EU ozbiljno shvata svoju odgovornost za stabilnost i mir u BiH i regionu Zapadnog Balkana,” tvrdi se u dokumentu
Šta je cilj non-papera?
U ovom odjeljku piše da je ključna lokalna nadležnost u mirnom rješavanju krize i da lokalne vlasti i njihovo djelovanje treba da usmjeravaju situaciju, te da spoljni uticaj treba da bude ograničen.
“Cilj Evropske unije ostaje očuvanje i izgradnja mirne, stabilne, suverene i nezavisne funkcionalne evropske države Bosne i Hercegovine, koja poštuje principe i vrijednosti na kojima počiva EU, demokratska društva i vladavina prava, kao i budućnost BiH unutar EU,” podsjeća se.
Autori ističu da je neposredni cilj ukidanje neustavnih zakona i povlačenje nacrta novog ustava i da sve opcije za postizanje ovog cilja moraju biti razmotrene.
“Trajno rješenje krize zahtevaće, prije svega, potpuni i nepovratni povratak Republike Srpske u ustavni poredak BiH, ponovno opredjeljenje bosanskih Srba za ispravno funkcionisanje državnih institucija i njihovu posvećenost sprovođenju svih relevantnih koraka iz preporuke Komisije od 12. oktobra 2022. godine za napredak u procesu pristupanja EU”.
Koji su naredni koraci?
U dokumentu je navedeno da četiri mjere treba da budu dio instrumenata EU. Prva mjera je ukidanje finansijske podrške u projektima u koje je uključena RS.
“Svi projekti koji direktno ili djelimično koriste RS u okviru Investicionog okvira za Zapadni Balkan (WBIF) treba da ostanu suspendovani. Države članice treba da istraže sa Komisijom mogućnosti za ukidanje dva suspendovana projekta. Komisija ne bi trebalo da predlaže nove projekte koji koriste RS. Kriterijumi za ukidanje ovih mjera nakon konstruktivnih koraka rukovodstva RS su razvijeni. Države članice će biti konsultovane unaprijed. EU treba da se obrati i drugim relevantnim međunarodnim finansijskim institucijama, poput Svjetske banke, kako bi usvojile sličan pristup. Bilateralna finansijska pomoć projektima koji koriste RS treba da bude suspendovana”.
Kao druga mjera predloženo je uvođenje sankcija.
“EU treba da razmotri ciljanu upotrebu okvira za restriktivne mjere (Odluka Savjeta 2011/173/ZSBP) u vezi sa situacijom u BiH, usvajanjem mjera protiv pojedinaca ili entiteta koji podrivaju suverenitet, teritorijalni integritet, ustavni poredak i međunarodni subjektivitet BiH. Očekuju se prijedlozi Visokog predstavnika za spoljnu politiku u narednim nedjeljama. U nedostatku konsenzusa na nivou EU, treba razmotriti nacionalne mjere, uključujući zabrane putovanja, koje bi bile koordinisane među državama članicama. Nacionalne mjere su privremene i reverzibilne, sa ciljem promjene ponašanja ciljanih subjekata.”
Treći korak tiče se proširenja Evropske unije i predloženo je da EU i njene države članice treba da naglase da su postupci RS u suprotnosti sa evropskim putem BiH i interesima njenog stanovništva, uključujući i stanovništvo RS.
“Napredak u procesu pristupanja zavisiće od sprovođenja potrebnih koraka iz preporuke Komisije od 12. oktobra 2022. Istovremeno, EU i države članice treba da fokusiraju javnu komunikaciju na koristi evropskih integracija.”
Kao četvrta mjera sugeriše se zabrana kontakta sa zvaničnicima RS.
“Angažovanje EU i država članica sa zvaničnicima iz vlade RS ili SNSD-a treba da se fokusira na isticanje rizika daljeg sprovođenja neustavnog kursa predsjednika RS Dodika. Ova komunikacija treba da uključuje poruke o spremnosti EU da smanji tenzije čim postane vidljivo povlačenje spornih politika, kao i angažman sa opozicijom iz RS i civilnim društvom. Kontakti na visokom nivou sa liderima RS koji su osuđeni ili optuženi (M. Dodik, R. Stevandić i N. Višković) treba da budu suspendovani,” zaključeno je.